İSTANBUL KÜLTÜR VE EDEBİYAT ATLASI

İstanbul, efsanevi şehir... Tarihi, sanatı, doğası, coğrafi konumu, topoğrafyası ve edebi birikimi ile bir dünya incisi... Onu fantastik yapan destanlar, metheden yazılar, kelimelerden tahtlar kuran şiirler, adeta etrafında dönen şair ve edebî şahsiyetlerden biliriz. Dünya üzerinde bir başka şehir yoktur ki üzerine bu kadar eser verilmiş olsun ve bu eserlerin nerdeyse tamamının muhtevası methiyelerden oluşsun...

Bir çok alt dala sahip olan edebî birikimimizdeki İstanbul'a dair eserleri toparlasak sanırım bir çoğunun muhtevasından daha yoğun bir tablo oluştuğunu görebiliriz. Bu itibarla şehir, başlı başına bir edebî alan aslında... Dünyaya insanoğlunun yerleştiği ilk günden itibaren hikayeye giren ve rolünü oynamaya başlayan şehir, akıl almaz gelişim ve değişimlerin yaşandığı bu çağa kadar varlığını sürdürmüş ve gençliğinden pek bir şey kaybetmemiş olsa gerek..."İstanbul ve Edebiyat" kavramlarına ilişkin dibi olmayan manzara bu ve bu olmaya devam ediyor.

TURİNG (Türkiye Turing ve Otomobil) kurumu yazar Mehmet Davut Göksu ve Fotoğrafçı Nevzat Yıldırım’la birlikte “İstanbul ve Edebiyat”ın kesiştiği noktalara dair bir çalışma yapılması gerektiği fikri ile yola  çıkılmış. Ancak yukarda ifade ettiğimiz gibi iki kavramın da derinliği bir çırpıda ifade edilebilecek gibi değil. Dolayısıyla bu noktada bir takım sacayakları, dayanaklar ve bakış açısı belirlenmiş. Bu kadar geniş bir alanda çalışabilmek ancak bir tarafında sınırlamakla olabilirdi ki bunu kim ister. Nirengi noktalarını belirlemek, bütünü anlatmada bu noktaların büyüsünü kullanmak, yine bu noktaların taşıyıcı ana sütunlar gibi göev yapmasını sağlamak ve homojen taraflarda bütünü ifade eden dokular belirleyip nakletmek şeklinde ifade edebileceğiz bir tarz oluşturulmuş kitapta. Bu belirlemeye yön veren ise edebî şahsiyetlerin yoğunlaştığı alanlar olmuş. Yani yazar ve şairler şehrin hangi taraflarına odaklanmışlarsa kitabın yazarı Mehmet Davut Göksu da o taraflara öncelik vermiş, o taraflara dokunmuş bulunmaktadır.  Kitap edebiyat insanlarının dikkatlerini yoğunlaştırdığı noktalar ile ilgili ve bu sebeple de çalışmaya "İstanbul Kültür ve Edebiyat Atlası" adı verilmiş.

İstanbul ile ilgili akademik üslupla kaleme alınmış ve dipnotlar ağırlıklı birçok kıymetli esere sahibiz. Ancak, hepimizin malumu bu eserler ancak araştırmalarda kullanılıyor ve işin en önemli muhataplarına uzak kalıyor. Hatta araştırmacılar, akademik tarzda hazırladıkları değerli bir eseri halka ve öğrencilere sunmak istediklerinde üslup değiştirmek zorunda kalıyorlar. Dolayısıyla bu bilgi kaynaklarından mahrum kalınabiliyor. Bu nedenlerle ‘İstanbul Kültür ve Edebiyat Atlası’ kitabında kullanılan dil hem edebi, hem de akademik çalışmalarda verilen bilgileri bu üslupta yoğurmuştur. Eserde, okuyucuya hem okuma zevkli hale veren, hem de aktarılmak istenen bilgilerden de mahrum kalınmayan bir kitap...

Mısralarını, metinlerini ve eserlerini İstanbul'un güzelliklerine hasretmiş olan edebiyat adamlarına ve bu şehir için, bu şehirde çalışmalar yapmış kültür adamlarına yer verilmiş durumda. Kitapta hangi eserden alıntı yapıldı ise kitabın son bölümüne koyulan bibliyografyada aynı eserin ismine yer verilmiştir. Okuyucuya böylece yarım kalan bu güzel  cümlelerin izini takip etmek istiyorlarsa devam edebilecekleri yolların isimlerini vermişler.

Danışmanlığını Prof. Dr. Abdullah Uçman'ın yaptığı çalışmada yer alacak Edebî şahsiyetlerin belirlenmesinde geniş bir heyet görev yapmış. Bu isimlerin belirlenmesinde bazen bilinirlik ölçü olmuş, bazen önem, bazen de İstanbul'a yazdıkları inanılmaz güzellikler...

Dillerimize pelesenk olmuş, hafızalarımızda yer etmiş sözlerin sahipleri üç yüzden fazla edebiyat insanından hem alıntılarına hem de biyografilerine yer verilmiş. Bu şehir, seven olduğu kadar sevilen ve emek verilen bir şehir... İstanbul'u sevmiş, İstanbul'da çalışmalar yapmış ve İstanbul'a olan sevgisini çeşitli şekillerde yansıtmış olan kültür adamları da çalışmada biyografileri ile yer almış.

Eserin en önemli sacayaklarından biri de fotoğrafları… Fotoğraflarda, şehrin bina stokunu fotoğraflayıp sunmamışlar. Edebî bir çalışma olduğu için fotoğraflarda da sanat ve derinlik gözetilmiş. Şehre dair güzellikleri en güzel hangi kareler yorumluyorsa onlara yer verilmiş. Fotoğrafları sanatçı Nevzat Yıldırım çekmiş ve aynı zamanda fotoğraf editörlüğünü de yürütmüş. Tamamı son bir yılda çekilen üç yüzden fazla çok özel fotoğraf eserde yer almış. Eksik kalan ve tarihi olan fotoğrafları ise arşivlerden kullanılmış. İstanbul, çok büyük bir derya; bazı fotoğrafların yerlerini bilmeyenler olabilir düşüncesi ile kitabın arkasına bir de fotoğraf dizini konulmuş.

Elbette bu çalışmanın arka planda gözettilen bir gizli öznesi de vardı. Bu özne, bugünlerde parça parça bir çok taraflarına Mehmet Davut Göksu’nun cümleleri ile eğilmeye çalıştı İstanbul'un gizemli tarafı, hakikati… Göksu bu durumu şu şekilde ifade ediyor: “Bir vücuda dair bütün ayrıntıları, organları ve işleyiş mekanizmalarını incelediğiniz ve öğrendiğiniz halde ruhuna ulaşamayabiliriz. Fiziki yapı ve gündelik görünüş size bu gerçeği vermeyebilir. Niceliğin egemen olduğu bu çağda, kadîm İstanbul şehrini nitelik ve ruhu ile anlamak elbette iddialı bir şey. Platon'un "Devlet"inden, Farabî'nin "el-Medinetü'l-fazıla"sından, İbn Arabî'nin "Tedbîrât-ı İlahiyye"sinden süzülüp gelen ve Hacı Bayram Velî'nin "Çalabım bir şâr yaratmış iki cihan âresinde / Bakıcak Dîdar görünür ol şârın kenâresinde" dizeleri ile en yüksek ifadelerinden birisini bulan o ruhun esintisini hissederek okuyanlara da hissettirmek istedik. Bütün yorumlarımız, kelime ve cümlelerimiz şehrin yukarıdaki yüce insanlarda ifadesini bulmuş "sevâdu azam" denilen ruhu idi ki eseri asıl ona armağan ettik. Sanırım biz de İstanbul'un bu ruhunu ve felsefesini anladığımız zaman, hazine sandığı üzerinde oturup da el açan dilenciler olmaktan vazgeçip, "mahiyet" avcılığa çıkacağız. Genç yaşlarda Şehir ve Medeniyet kavramları üzerine düşünmeye yönelten dedemi de rahmetle anarken herkesin bu ruhla ve anlayışla istifadesi edilmesi bütün dileğim…”

***

PROF. DR. BEŞİR AYVAZOĞLU

İstanbul Kültür ve Edebiyat Atlası, okuyucusuna geçmişiyle, bugünüyle yaşayan İstanbul’da uzun ve zevkli bir gezinti vadediyor. Özenle çekilmiş fotoğrafları, kağıdı, baskısı, cildi ve tabii muhtevasıyla göz dolduran bir kitap… İstanbul üzerine düşünmüş, yazmış, hayal kurmuş şair, yazar ve ilim adamlarından seçilmiş metinlerle de zenginleştirilen İstanbul Kültür ve Edebiyat Atlası bence bir kılavuz kitap olarak bütün İstanbul severlerin elinin altında bulunmalıdır.

***

PROF. DR. ABDULLAH UÇMAN

M. Davut Göksu’nun hazırlamış olduğu, Nevzat Yıldırım’ın objektifinden çekilen fotoğraflarla renklendirilen İstanbul Kültür ve Edebiyat Atlası,  Türk edebiyatının adları hemen hatırlanıveren en seçkin şair ve yazarlarının İstanbul üzerine kaleme aldığı şiir, hikâye, roman, deneme ve hâtıra tarzındaki en güzel eserlerinin bir araya getirildiği İstanbul üzerine hazırlanmış kıymetli bir eserdir.

 ***

ARA GÜLER

Bu tür kitapların genç ve başarılı fotoğraçıların eserleriyle var olması çok mühimdir. Kitapta ki Nevzat Yıldırım'ın fotoğrafları bize istanbul’a dair eskiyi hatırlatır ve özlem verir. Bundan sonra istanbul’un çekeçeğimiz fotoğraflarını ona göre ayarlarız. Böyle kitapları memleket için çok faydalı buluyorum yarınlara önemli belgeler bırakıyor kitabı yapanları tebrik ederim.

 ***

İZZET KERİBAR

Fotograflara baktığım zaman İstanbul’u henüz tam olarak keşfetmediğimi anladım. Fotoğraf sanatçısı Nevzat Yıldırım’ın kullandığı ışığa ve özellikle tarihi eserlerimizi çekerken  bulduğu ilginç açılara hayran kalmamak  mümkün değil… Bu eser hem Davut Bey’in değerli yazıları hem de Nevzat Yıldırım’ın fotograf şöleninin ortak sonucudur.  Böylece  İstanbul’umuzun tarihe geçecek sanat şaheseri çok önemli  dev bir  eser ortaya çıkmıştır.

***

PROF. DR. SİNAN GENİM

Kitap, içinde yaşadığımız bu güzelim şehre olan borcumuzun bir bölümünü ödemek amacıyla yapılmış bir çalışma. Hemen her mekanın ve şehrin bir manası vardır, ancak bu manayı anlamak ve anlatmanın ne kadar güç olduğunu hissetmek gerekir. Hele de bu mekân İstanbul olursa…. İstanbul Kültür ve Edebiyat Atlası bunu başarmıştır.

 ***

MERİH AKOĞUL

Nevzat Yıldırım, kitapta İstanbul gibi hem cazibeli, hem de zor bir şehri fotoğraflar aracılığıyla görüntü düzlemine başarıyla aktarılmıştır. Üstelik bununla yetinilmemiş, fotoğraflarındaki kompozisyon, ışık, tarih-estetik dengesi de dikkate alınarak, yeryüzünün en önemli şehirlerinden biri olan İstanbul’un 21.yüzyıl’daki profilini bizlerle paylaşmıştır.

***

DOÇ. DR. OZAN BİLGİSEREN

Kitaba ruhunu veren -birbirinden farklı zamanda yaşamış ve farklı üslupta eserler vermiş- yazarlar, şairler, entellektüeller, şehrin ileri gelenlerinin sözlerini, düşüncelerini, aforizmalarını, anektodlarını maharetli bir dökümanter bakış altında birleştirmiş ve bütünlemiştir.

Bildiğimiz ve de yaşadığımız bu eşsiz dünya şehrini -yirmi dört saat ve tüm mevsimlerde- neden hala sevdiğimizi, rafine edilmiş görsellerle belleğimizden çağırarak bize tekrar hatırlatan bu güzel, samimi, hilesiz, basit ama çekmesi de bir hayli zor fotoğraflarla kitap aslında bize ne kadar şanslı insanlar olduğumuzu da söylemektedir.